MADDE VE DEĞİŞİM

 

Madde: Kütlesi ve hacmi olan tanecikli yapıdaki her şeye madde denir.

Hacim: Maddenin uzayda kapladığı alandır.

Kütle: Değişmeyen madde miktarıdır.

 

Madde; katı, sıvı ve gaz olmak üzere 3 halde bulunur.

 

Katı: Tanecikleri arasında boşluk yok denecek kadar azdır. Yani katı tanecikleri birbirine çok fazla çekim kuvveti uygular. Maddenin en düzenli halidir. Şekli ve hacmi bellidir. Sıkıştırılamazlar.

Sıvı: Tanecikleri arası çok az boşluk bulunur. Bu nedenle çok az sıkıştırılsalar da sıkıştırılamaz kabul edilirler. Bulundukları kabın şeklini alırlar. Hacimleri bellidir.

Gaz: Tanecikleri arası çekim kuvveti çok az olduğu için, tanecikler arası boşluk çok fazladır. Bu boşluklar doldurulabileceği için, gazlar sıkıştırılabilir. Şekil ve hacimleri belli değildir. Maddenin en düzensiz halidir.

 

 HAL DEĞİŞİMİ: Maddenin ısı etkisiyle bir halden başka bir hale geçmesine denir.

 

                  

1: SÜBLİMLEŞME
2: ERİME

3: BUHARLAŞMA

4: DONMA

5: YOĞUŞMA(YOĞUNLAŞMA)

6: KIRAĞILAŞMA(GERİ SÜBLİMLEŞME)

  

Erime: Maddenin katı halden ısı alarak sıvı hale geçmesine denir.

Donma: Maddenin ısı vererek sıvı halden katı hale geçmesine denir.

Buharlaşma: Maddenin ısı alarak sıvı halden gaz haline geçmesidir.

Yoğuşma(yoğunlaşma): Maddenin ısı vererek gaz halden sıvı hale geçmesine denir.

Süblimleşme: Maddenin ısı alarak katı halden direk gaz hale geçmesine denir.

Kırağılaşma: Maddenin ısı vererek gaz halden direk katı hale geçmesine denir.

 

Isı alan olaylar: Erime- Buharlaşma- Süblimleşme

Isı veren olaylar: Donma- Yoğuşma- Kırağılaşma

 

 

 

ÖNEMLİ NOKTALAR

 

İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜKLERİ AYLIK ÇALIŞMA FASİKÜLLERİ

                Aralık Ayı 

5.Sınıf  3.Ünite Burdur İli Çalışma Fasikülü indir

5.Sınıf  3.Ünite Şanlıurfa İli Çalışma Fasikülü indir

6.Sınıf 3.Ünite Adana İli Çalışma Fasikülü indir

6.Sınıf 3.Ünite Elazığ İli Çalışma Fasikülü indir

7.Sınıf 3.Ünite Kahramanmaraş İli Çalışma Fasikülü indir

7.Sınıf 3.Ünite Trabzon İli Çalışma Fasikülü indir

SÜRAT PROBLEMLERİ

 

Aysel UYSAL KÖSE

Pdf Hali İçin https://drive.google.com/file/d/1qoxIZtZOqD7fbrp9GTkBHCcdQb1A9uIQ/view?usp=sharing

 

ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR

ASİTLER 

  Suda çözündüklerinde, suya H+ iyonu veren bileşiklere asit denir.

       Mavi turnusol kağıdını kırmızı renge çevirir.

       Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

       Tatları ekşidir.

       Yakıcı, tahriş edicidirler.

       pH ölçeğinde 0 ile 7 arasında değer alırlar.

 

BAZLAR 

        Suda çözündüklerinde, suya OH- iyonu veren bileşiklere baz denir. (NH3 baz olduğu halde OH- iyonu içermez.)

        Kırmızı turnusol kağıdını mavi renge çevirir.

        Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

        Tatları acıdır, ele kayganlık hissi verirler.

        pH ölçeğinde 7 ile 14 arasında değer alırlar.

 

 

       * Turunçgiller, domates, çilek, elma, yoğurt, sirke gibi besinlerde asit bulunur. Ancak bu asitler zayıf asit olduğu için, tehlikeli değildirler.

      *Çikolata, mayonez, kabartma tozu gibi besinlerde de baz bulunur. Bunlar da yeteri kadar kuvvetli olmadıkları için tüketilebilirler.

         

      *Asitler bazı metallerle tepkimeye girip, H2 gazı açığa çıkmasına neden olurlar. Bu nedenle asitler metal kaplarda saklanmamalıdır.

           * Bazlar ise cam ve porseleni aşındırır. Bulaşık deterjanlarının cam bardakları                         çizmelerinin sebebi deterjanlardaki baz içeriğidir. 

BİLEŞKE KUVVET VE DENGELEYİCİ KUVVET SORULAR

 

SÜRTÜNME KUVVETİ

 

Hareketlinin hızını azaltabilen, yavaşlatabilen hatta durdurabilen; harekete zıt yönde etki eden kuvvete sürtünme kuvveti denir. Sürtünme kuvveti hareketli cisim ile temas ettiği yüzey arasında gerçekleşir.

*Sürtünme kuvveti yüzeyin cinsine ve cismin ağırlığına bağlı olarak değişir.

*Halı, asfalt, taşlı yol gibi pürüzlü yüzeylerde hareket yavaş gerçekleşir. Bunun nedeni bu yüzeylerde sürtünme kuvveti fazladır.

*Mermer, cam, buzlu yol gibi yüzeylerde ise, hareket daha hızlı gerçekleşir. Bunun nedeni, bu yüzeylerin pürüzsüz olup sürtünme kuvvetinin az olmasıdır.

**(Her yüzeyde az bir miktar pürüz vardır.)

 

*

Sürtünme kuvveti pürüzlü yüzeylerde, pürüzsüz yüzeylere göre daha fazladır. Bu nedenle pürüzlü yüzeylerde hareket daha yavaş gerçekleşir.

 

Halı yüzey üzerine atılan bir top, cam yüzey üzerine aynı kuvvetle atılan bir topa göre daha kısa yol alır. Çünkü halı yüzey cam yüzeye göre daha pürüzlü olup, sürtünme kuvveti fazladır.

 

                               

   Halı yüzey                             Cam yüzey

Cismin ağırlığı da sürtünme kuvvetini etkiler. Cismin ağırlığı ne kadar fazla ise, o cisme etki eden sürtünme kuvveti de o kadar fazla olur.

Aynı halı yüzey üzerine aynı kuvvetle atılan, hafif bilye ve bilyeden daha ağır top için; bilye daha uzak noktaya ulaşır. Çünkü daha ağır olan topa daha fazla sürtünme kuvveti etki eder.

 

    

SABİT SÜRATLİ HAREKET

 

Bir cismin birim zamanda aldığı yola sürat adı verilir. Bir hareketlinin süratinin hesaplanabilmesi için alınan yol ve zaman bilinmelidir.

Sürat= Alınan yol/Zaman denklemi ile hesaplanır.

Yandaki üçgen, sorularda problem çözümlerinde kolaylık sağlayabilir. Üçgenin kullanımı şöyledir: Soruda sorulan kavramın üzeri kapatılır ve yan yana olan kavramlar çarpılırken, alt alta olanlar arasında bölme işlemi yapılır.

Yani eğer, soruda yolun değeri soruluyorsa, yol kavramının üzeri kapatılır. Sürat ve zaman yan yana olduğu için çarpma işlemi yapılarak, sorulan yol değeri bulunur.

*Sürat değeri soruluyorsa, süratin üzeri kapatılır. Yol zamana bölünerek sürat değeri bulunur.

*Zaman değeri soruluyorsa, zamanın üzeri kapatılır. Yol sürate bölünerek zaman değeri bulunur.

Yol birimi; metre(m) ya da kilometre(km) alınabilirken, zaman birimi saat(h) (sa) ya da saniye (sn) (s) alınabilir. Yol ve zaman birimi olarak, diğer uzunluk ölçüleri ve zaman ölçü birimleri de kullanılabilir. 

*Yol birimi metre, zaman birimi saniye alınırsa; sürat birimi m/sn (m/s) olarak elde edilir.

*Yol birimi kilometre, zaman birimi saat alınırsa; sürat birimi km/h (km/sa) olarak elde edilir.

 Tanımdan da anlaşılacağı gibi süratin bağlı olduğu iki faktör vardır. Alınan yol ile sürat doğru orantılı iken, geçen zaman ile sürat ters orantılıdır.

 

FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİM

 

Madde üzerinde meydana gelen iki çeşit değişim vardır. Bunlar; fiziksel ve kimyasal değişimdir.

                    FİZİKSEL DEĞİŞİM

Maddenin dış görünüşünde meydana gelen, iç yapısının değişmediği değişimdir.

Maddenin kimliği değişmez.

*Geri dönüşümü genellikle mümkündür.

*Hal değişimleri fiziksel değişimlerdendir.

*Kesme, kırılma, ufalanma, yırtma, ezme, çözünme, karıştırma, alaşım oluşumu fiziksel değişimlerdendir.

 

Suyun donarak buz haline gelmesi, buzun eriyerek su haline dönmesi hal değişimi olup, fiziksel değişimlerdir.

Kahvenin dövülerek toz haline getirilmesi fiziksel değişim örneğidir.

Buğdayın öğütülerek un haline getirilmesi de fiziksel değişimdir.

Odundan talaş elde edilmesinde, odunun kimliği değişmez. Bu nedenle fiziksel değişimdir.

Gökkuşağı, Güneş ışığının yağmur damlaları içerisinde kırılması yani ışığın kırılması sonucu meydan gelen fiziksel bir değişimdir.

5.SINIF KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ ETKİNLİĞİ

 

5.SINIF KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ

Aşağıdaki ifadeleri doğru- yanlış durumuna göre işaretleyiniz.

İFADELER	DOĞRU	YANLIŞ
Kuvvetin cisimler üzerinde şekil değiştirme etkisi vardır.
Kuvvet birimi Newton’dur.
Dinamometrelerde hassas ölçüm yapmak için ince yaylar tercih edilir.
Dinamometredeki yayın kalınlığı uzama miktarını etkilemez.
Dinamometreye uygulanan kuvvet arttıkça, yayın uzama miktarı azalır.
Dinamometreler maddenin esneklik özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır.
Üzerine kuvvet uygulanınca şekil değiştiren, kuvvet ortadan kalkınca eski haline dönen maddeye esnek madde denir.
Daha büyük kuvvetleri ölçmek için, dinamometrede kalın yay kullanılmalıdır.
Ağırlık da bir kuvvettir.
Sünger, oyun hamuru ve lastik esnek maddelere örnektir.

 

  

 

5.SINIF KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ

KUVVET UZAMA MİKTARI İLİŞKİSİ SORULARI

Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1.       Bir dinamometreye 40N kuvvet uygulandığında, dinamometre yayı 8cm uzamaktadır. Aynı dinamometrenin yayının 12cm uzaması için kaç N kuvvet uygulanması gerekir?

 

2.       Bir dinamometreye 80N kuvvet uygulandığında, dinamometre yayı 10cm uzamaktadır. Aynı dinamometrenin yayının 5cm uzaması için kaç N kuvvet uygulanması gerekir?

 

3.       Bir dinamometreye 64N kuvvet uygulandığında, dinamometre yayı 8cm uzamaktadır. Aynı dinamometreye 96N kuvvet uygulandığında dinamometre yayı kaç cm uzar?

 

4.       Bir dinamometre yayının ilk boyu 3cm’dir. Bu dinamometreye 54N kuvvet uygulandığından yayın boyu 12cm’ye ulaşmaktadır. Aynı dinamometreye 72N kuvvet uygulandığında, yayın boyu kaç cm’ye ulaşır?

 

5.       En fazla 90N büyüklüğünde kuvveti ölçebilen 10 bölmeli bir dinamometreye, 63N kuvvet uygulandığından dinamometrenin kaç bölmesi uzar?

 

6.       En fazla 120N büyüklüğünde kuvveti ölçebilen 15 bölmeli bir dinamometreye, bir kuvvet uygulanmaktadır. Dinamometrenin 9 bölme uzadığı görüldüğüne göre, uygulanan kuvvet kaç N’dur?

 

 

7.       Şekildeki dinamometrenin bölme sayısı bilinmemektedir. Bu dinamometreye 10 N kuvvet uygulandığında uzayan bölme şekildeki gibi olmaktadır. Bu dinamometre kaç bölmelidir?

                                                                                

Aysel UYSAL KÖSE

5.SINIF İLK ÜNİTE ETKİNLİKLERİ

1) I. Şekli küreseldir.
II. Dolanma hareketi yapar.
III. Isı ve ışık kaynağıdır.

Verilen ifadelerden hangileri Ay'ın özelliklerindendir?
A) I-II   B) I     C) I-II-IIII       D) II-III

2) Ay'ın evrelerinin oluşma sebebi nedir?

A) Dünya'nın Ay etrafında dolanması
B) Ay'ın Dünya etrafında dolanması
C) Dünya'nın kendi etrafında dönmesi
D) Ay'ın kendi etrafında dönmesi



3) Güneş için hangisi yanlıştır?

A) İç katmanı dış katmandan daha sıcaktır.
B) Yapısında hidrojen ve helyum gazları bulunur.
C) Dünyanın etrafında dolanması ile1 yıl oluşur.
D) Üzerinde güneş lekeleri vardır.

4) Dünya'dan bakıldığında Ay'ın hep aynı yüzünün görülme nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ay'ın kendi etrafında dönme süresi ile Dünya etrafında dolanma sürelerinin eşit olması

B) Ay'ın atmosferinin  çok ince olması

C) Dünya'nın ve Güneş'in etrafında dolanması

D) Ay'ın Dünya'nın tek doğal uydusu olması

5) Hangisi Ay'ın ana evrelerinden değildir?

A) Yeniay

B) Dolunay

C) İlk dördün

D) Şişkin ay

 

6) Dünya'nın Güneş ile Ay arasında kaldığı zaman yaşanan evrenin adı nedir?

A) İlk dördün

B) Yeniay

C) Dolunay

D) Hilal

7)

8 Haziran gecesi Ay gökyüzünde şekildeki gibi görünmektedir. 22 Haziran gecesi Ay'ın görüleceği evrenin adı nedir?

A) Yeniay

B) Dolunay

C) Son dördün

D) İlk dördün

8) Aşağıdakilerden hangisi Ay'ın atmosferinin çok ince olmasının sonuçlarından biri değildir?

A) Ay yüzeyinde dağ ve vadi gibi yapıların bulunması

B) Gece ve gündüz sıcaklık farkının çok olması

C) Ay yüzeyinde çok sayıda kraterlerin bulunması

D) Rüzgar ve yağmur gibi hava olaylarının oluşmaması

9) Aşağıdakilerden hangisi Güneş'in katmanlarından değildir?

A) Renk küre

B) Çekirdek

C) Taç küre

D) Hava küre

10) Aşağıdakilerden hangisi Güneş ve Dünya için ortak özelliklerden değildir?

A) Katmanlardan oluşmaları

B) Dönme hareketi yapmaları

C) Yıldız olmaları

D) Ay'dan daha büyük olmaları

                        

                                                                                    Aysel UYSAL KÖSE

PERİYODİK CETVEL BULMACASI

 

SOLDAN SAĞA

    3. Periyodik cetvele son halini veren bilim insanıdır.

    6. Atomun kimliğini belirleyen taneciktir.

    9. 1A grubu elementlerinin özel adıdır.

        10. 2A grubu elementlerinin özel adıdır.

        11. Periyodik cetveldeki yatay sıralara verilen isimdir.

YUKARIDAN AŞAĞIYA

1.Bor, Silisyum bu grup elementlerine örnektir.

2.7A gurubu elementlerinin özel ismidir.

3. 8A gurubu elementlerinin özel ismidir.

4. Periyodik cetveldeki dikey sıraların adıdır.

5. Periyodik cetvel elementlerini 3'lü gruplar halinde oluşturan bilim insanıdır.

     7. Elektron sayısı proton sayısına eşit olan atomdur.

         8.Elektron dağılımında .................sayısı periyot numarasını verir.

                                        Aysel UYSAL KÖSE 

Pdf Hali İçin: https://drive.google.com/file/d/1hCxyNM5p6Do5-HMBXSxOvKj9W93223Nv/view?usp=sharing