Hareketlinin
hızını azaltabilen, yavaşlatabilen hatta durdurabilen; harekete zıt yönde etki
eden kuvvete sürtünme kuvveti denir. Sürtünme kuvveti hareketli cisim ile temas
ettiği yüzey arasında gerçekleşir.
*Sürtünme kuvveti
yüzeyin cinsine ve cismin ağırlığına bağlı olarak değişir.
*Halı,
asfalt, taşlı yol gibi pürüzlü yüzeylerde hareket yavaş gerçekleşir. Bunun
nedeni bu yüzeylerde sürtünme kuvveti fazladır.
*Mermer, cam,
buzlu yol gibi yüzeylerde ise, hareket daha hızlı gerçekleşir. Bunun nedeni, bu
yüzeylerin pürüzsüz olup sürtünme kuvvetinin az olmasıdır.
**(Her yüzeyde
az bir miktar pürüz vardır.)
*
Sürtünme kuvveti
pürüzlü yüzeylerde, pürüzsüz yüzeylere göre daha fazladır. Bu nedenle pürüzlü
yüzeylerde hareket daha yavaş gerçekleşir.
Halı yüzey
üzerine atılan bir top, cam yüzey üzerine aynı kuvvetle atılan bir topa göre
daha kısa yol alır. Çünkü halı yüzey cam yüzeye göre daha pürüzlü olup,
sürtünme kuvveti fazladır.
Halı yüzey Cam yüzey
Cismin ağırlığı
da sürtünme kuvvetini etkiler. Cismin ağırlığı ne kadar fazla ise, o cisme etki
eden sürtünme kuvveti de o kadar fazla olur.
Aynı halı
yüzey üzerine aynı kuvvetle atılan, hafif bilye ve bilyeden daha ağır top için;
bilye daha uzak noktaya ulaşır. Çünkü daha ağır olan topa daha fazla sürtünme
kuvveti etki eder.
*Sürtünme kuvveti
hayatımız için bazen olumlu bazen olumsuz etkiler doğurur. Yazı yazabilmemiz,
ayakta durabilmemiz, hareket edebilmemiz sürtünme sayesinde gerçekleşir. Ayakkabı
tabanlarımızın aşınması, araç lastiklerinin aşınması, kapı menteşelerinin
aşınması ise sürtünmenin olumsuz etkilerindendir.
*Sürtünme kuvveti miktarı da, çeşitli işlemler sonucu değiştirilebilir.
*Araçlara kış
lastiği ya da lastiklere zincir takmak pürüzlü bir yüzey oluşturup, hareketi
yavaşlattığı için sürtünmenin arttırıldığı bir örnektir. Haltercilerin ellerine toz sürmesi,
kalecilerin eldiven giymesi, paraşütlerin geniş yüzeyli olması da sürtünmenin
arttırıldığı durumlara örneklerdir.
*Koltukların altına
tekerlek takılması, yüzeylerin cilalanması, ellere sabun sürülmesi, yarış
arabalarının uç kısımlarının sivri yapılması ise hareketi hızlandıran
etkilerdir. Bu nedenle bu örneklerde sürtünme kuvveti azaltılmıştır.
Havanın
temas ettiği ve suyun temas ettiği cisimlere uygulamış oldukları sürtünme
kuvveti bulunmaktadır. Havanın cisimlere uyguladığı sürtünme kuvvetine hava direnci,
suyun cisimlere uyguladığı sürtünme kuvvetine ise su direnci adı verilir.
*Hava ve su
direnci de arttırılıp, azaltılabilir.
*Paraşüt kullanımı
hava direncini arttır. Uçakların uç kısımlarının sivri olması, arabaların uç kısımlarının diğer bölgelerine göre daha dar olması, bisiklet yarışçılarının öne doğru eğilmeleri hava direncini azaltan
örneklerdir.
*Gemilerin uç
kısımlarının sivri olması, mayoların kaygan kumaşlardan yapılması da su
direncini azaltan örneklerdir. Balıkların vücutları da, su direncini azaltıp
hareketlerini kolaylaştıracak yapıdadır.
Aysel UYSAL KÖSE
Pdf Hali İçin: https://drive.google.com/file/d/1308JaGud7c6oLhXA5jUjulz0ixCTaGF6/view?usp=sharing
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder