SABİT SÜRATLİ HAREKET

 

Bir cismin birim zamanda aldığı yola sürat adı verilir. Bir hareketlinin süratinin hesaplanabilmesi için alınan yol ve zaman bilinmelidir.

Sürat= Alınan yol/Zaman denklemi ile hesaplanır.

Yandaki üçgen, sorularda problem çözümlerinde kolaylık sağlayabilir. Üçgenin kullanımı şöyledir: Soruda sorulan kavramın üzeri kapatılır ve yan yana olan kavramlar çarpılırken, alt alta olanlar arasında bölme işlemi yapılır.

Yani eğer, soruda yolun değeri soruluyorsa, yol kavramının üzeri kapatılır. Sürat ve zaman yan yana olduğu için çarpma işlemi yapılarak, sorulan yol değeri bulunur.

*Sürat değeri soruluyorsa, süratin üzeri kapatılır. Yol zamana bölünerek sürat değeri bulunur.

*Zaman değeri soruluyorsa, zamanın üzeri kapatılır. Yol sürate bölünerek zaman değeri bulunur.

Yol birimi; metre(m) ya da kilometre(km) alınabilirken, zaman birimi saat(h) (sa) ya da saniye (sn) (s) alınabilir. Yol ve zaman birimi olarak, diğer uzunluk ölçüleri ve zaman ölçü birimleri de kullanılabilir. 

*Yol birimi metre, zaman birimi saniye alınırsa; sürat birimi m/sn (m/s) olarak elde edilir.

*Yol birimi kilometre, zaman birimi saat alınırsa; sürat birimi km/h (km/sa) olarak elde edilir.

 Tanımdan da anlaşılacağı gibi süratin bağlı olduğu iki faktör vardır. Alınan yol ile sürat doğru orantılı iken, geçen zaman ile sürat ters orantılıdır.

 

Yandaki iki arkadaş eşit uzaklıktaki okullarına gitmek için, evlerinden aynı saatte çıkmaktadırlar. Birinci çocuk 20 dakika sonra, ikinci çocuk ise 30 dakika sonra okula ulaşmaktadır. Süratlerini karşılaştıracak olursak;

*Aynı yolu daha uzun sürede alan çocuk daha yavaş gitmektedir. Bu nedenle okula geç varan çocuğun sürati daha azdır. Yani zaman ile sürat ters orantılıdır. Sürati fazla olan hareketli, aynı yolu daha kısa sürede alır.

Yine iki arkadaş evlerinden, aynı anda yola çıkmaktadırlar. Birinci çocuk evlerinden 30 metre ileriye, ikinci çocuk ise 50 metre ileriye aynı zaman diliminde ulaşmıştır. Yine süratlerini karşılaştıracak olursak;

*Aynı zaman diliminde daha uzun yolu giden çocuk daha süratlidir. Bu nedenle 50 metre yolu alan ikinci çocuğun sürati daha fazladır. Yani alınan yol ile sürat doğru orantılıdır. Sürati fazla olan hareketli, aynı zaman diliminde daha uzun yol alır. 

                SABİT SÜRATLİ HAREKET

Eşit zaman aralıklarında eşit yollar alan hareketli sabit süratli hareket ediyor demektir. Tablodaki hareketli sabit süratle hareket etmektedir.

*Sabit süratle hareket eden hareketli, dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir.

 

Yol(m)	0	20	40	60	80
Zaman(s)	0	1	2	3	4

 

Tabladaki verilere göre çizilen yol-zaman grafiği aşağıdaki gibidir. 

Sürat= 20/1                       Sürat= 40/2

20 m/s                               20m/s

Yol-zaman grafiği verilen hareketlinin sürat-zaman grafiği ise şu şekildedir: 

Sürat-zaman grafiğinin altındaki alan, alınan yolun değerini vermektedir. 4 saniye sonunda alınan yol, 20m/s ile 4 s arasındaki dikdörtgenin alanı ile hesaplanır. 

20x4=80 m yol alınmaktadır. 

Örnek:

Sabit süratle hareket eden bir aracın yol-zaman değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. a ve b harfleri ile belirtilen sayı değerlerini bulunuz.

Yol (km)	0	25	50	a	100
Zaman (h)	0	5	b	15	20

Sürat= Yol/Zaman

25/5= 5 km/h ise; araç sabit süratle hareket ettiğine göre

50/b= 5 olmalı. Bu nedenle b=10 h 

a/15= 5 olmalı. Bu nedenle a= 75 km olur.

Ya da her 5 saatte 25 kilometre yol alınmalıdır. Bu nedenle b=10 saat, a= 75 kilometre olmalıdır.

                                                                    Aysel UYSAL KÖSE

Pdf Hali İçin: https://drive.google.com/file/d/1h19hrKoVaEeEumjLzMahhOhwZ1jYzRHl/view?usp=sharing