aysel: 6. SINIF

YOĞUNLUK

Birim hacimdeki madde miktarına yoğunluk(özkütle) adı verilir. Yoğunluk saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir. 'd' harfi ile gösterilir.

d:m/V formülü ile hesaplanır.

m:kütle V:hacim

Kütle birimi gram ya da kilogram alınırken, hacim birimleri cm³ ya da m³ olabilir.

Yoğunluk birimleri gr/cm³ ya da kg/m³ olabilir.

Kütle eşit kollu terazi ile ölçülürken, hacim dereceli silindir ile ölçülür. Şekli düzgün olan cisimlerin hacimleri formül ile hesaplanır. Şekli düzgün olmayan cisimler yoğunluğu 1gr/cm³ olan su dolu dereceli silindirin içine atılır. Su seviyesindeki yükselme cismin hacmini verir. Kütlesi de belirlenince, kütle hacim oranından yoğunluğu hesaplanır.

ÖRNEK: Dereceli silindirde 240cm³ su bulunmakta ve içerisine yoğunluğu bilinmeyen bir taş bırakılmaktadır. Su seviyesi 255cm³ e yükselmektedir. 30 gram olan taşın yoğunluğunu bulalım.

Kütle:30gr

255-240:15cm³ taşın hacmi

Yoğunluk: Kütle/Hacim

30/15

:2 gr/cm³

*Bir cisim içine bırakıldığı sıvıdan daha yoğun ise, o cisim sıvı içinde batar. Yoğunluğu sıvının yoğunluğundan küçük ise yüzer. Su içerisine yoğunluğu 3gr/cm³ olan K cismi ve yoğunluğu 0,5gr/cm³ olan L cismi bırakıldığında, sudan yoğun olan K cismi batarken, L cismi suda yüzecektir.

Birbiri içinde çözünmeyen farklı sıvılar bir beherde ince çizgilerle ayrılacak şekilde sıralanır. Yoğunluğu en fazla olan en altta kalırken, yukarıya doğru yoğunlukları azalır. En üstte yoğunluğu en az olan sıvı yer alır.

ÖRNEK: Yoğunlukları aşağıdaki gibi verilen farklı sıvılar bir behere bırakıldıklarında, sıvıların beherde diziliş şekilleri nasıl olmalıdır?

A:2,5gr/cm³

B: 3gr/cm³

C:0,5gr/cm³

D: 1,5gr/cm³

Yoğunluğu en fazla olan en altta, en az olan ise en üstte kalmalıdır.

SÜRAT

Bir cismin birim zamanda aldığı yola sürat adı verilir. Bir hareketlinin süratinin hesaplanabilmesi için alınan yol ve zaman bilinmelidir.

Sürat= Alınan yol/Zaman denklemi ile hesaplanır.

Yandaki üçgen, sorularda problem çözümlerinde kolaylık sağlayabilir. Üçgenin kullanımı şöyledir: Soruda sorulan kavramın üzeri kapatılır ve yan yana olan kavramlar çarpılırken, alt alta olanlar arasında bölme işlemi yapılır.

Yani eğer, soruda yolun değeri soruluyorsa, yol kavramının üzeri kapatılır. Sürat ve zaman yan yana olduğu için çarpma işlemi yapılarak, sorulan yol değeri bulunur.

*Sürat değeri soruluyorsa, süratin üzeri kapatılır. Yol zamana bölünerek sürat değeri bulunur.

*Zaman değeri soruluyorsa, zamanın üzeri kapatılır. Yol sürate bölünerek zaman değeri bulunur.

Yol birimi; metre(m) ya da kilometre(km) alınabilirken, zaman birimi saat(h) (sa) ya da saniye (sn) (s) alınabilir. Yol ve zaman birimi olarak, diğer uzunluk ölçüleri ve zaman ölçü birimleri de kullanılabilir.

*Yol birimi metre, zaman birimi saniye alınırsa; sürat birimi m/sn (m/s) olarak elde edilir.

*Yol birimi kilometre, zaman birimi saat alınırsa; sürat birimi km/h (km/sa) olarak elde edilir.

Tanımdan da anlaşılacağı gibi süratin bağlı olduğu iki faktör vardır. Alınan yol ile sürat doğru orantılı iken, geçen zaman ile sürat ters orantılıdır.

Yandaki iki arkadaş eşit uzaklıktaki okullarına gitmek için, evlerinden aynı saatte çıkmaktadırlar. Birinci çocuk 20 dakika sonra, ikinci çocuk ise 30 dakika sonra okula ulaşmaktadır. Süratlerini karşılaştıracak olursak;

*Aynı yolu daha uzun sürede alan çocuk daha yavaş gitmektedir. Bu nedenle okula geç varan çocuğun sürati daha azdır. Yani zaman ile sürat ters orantılıdır. Sürati fazla olan hareketli, aynı yolu daha kısa sürede alır.

Yine iki arkadaş evlerinden, aynı anda yola çıkmaktadırlar. Birinci çocuk evlerinden 30 metre ileriye, ikinci çocuk ise 50 metre ileriye aynı zaman diliminde ulaşmıştır. Yine süratlerini karşılaştıracak olursak;

*Aynı zaman diliminde daha uzun yolu giden çocuk daha süratlidir. Bu nedenle 50 metre yolu alan ikinci çocuğun sürati daha fazladır. Yani alınan yol ile sürat doğru orantılıdır. Sürati fazla olan hareketli, aynı zaman diliminde daha uzun yol alır.

SABİT SÜRATLİ HAREKET

Eşit zaman aralıklarında eşit yollar alan hareketli sabit süratli hareket ediyor demektir. Tablodaki hareketli sabit süratle hareket etmektedir.

*Sabit süratle hareket eden hareketli, dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir.

Yol(m)	0	20	40	60	80
Zaman(s)	0	1	2	3	4

Tabladaki verilere göre çizilen yol-zaman grafiği aşağıdaki gibidir.

Sürat= 20/1 Sürat= 40/2

20 m/s 20m/s

Yol-zaman grafiği verilen hareketlinin sürat-zaman grafiği ise şu şekildedir:

Sürat-zaman grafiğinin altındaki alan, alınan yolun değerini vermektedir. 4 saniye sonunda alınan yol, 20m/s ile 4 s arasındaki dikdörtgenin alanı ile hesaplanır.

20x4=80 m yol alınmaktadır.

Örnek:

Sabit süratle hareket eden bir aracın yol-zaman değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. a ve b harfleri ile belirtilen sayı değerlerini bulunuz.

Yol (km)	0	25	50	a	100
Zaman (h)	0	5	b	15	20

Sürat= Yol/Zaman

25/5= 5 km/h ise; araç sabit süratle hareket ettiğine göre

50/b= 5 olmalı. Bu nedenle b=10 h

a/15= 5 olmalı. Bu nedenle a= 75 km olur.

Ya da her 5 saatte 25 kilometre yol alınmalıdır. Bu nedenle b=10 saat, a= 75 kilometre olmalıdır.

Aysel UYSAL KÖSE

Bileşke Kuvvet ve Dengeleyici Kuvvet Testi

1. Doğu yönünde 7N, 8N ve batı yönünde 13N kuvvet uygulanan bir cisim hangi yönde hareket eder?

*Aynı yönde olanları toplayıp, zıt yönlü olanlar arasında çıkarma işlemi uyguluyoruz.

Bileşke kuvvet 7+8= 15N (doğu)

15-13=2 N (batı)

2. Bir cisme doğu yönünde 5N, 7N, 9N kuvvetler uygulanırken, batı yönünde 8N ve 4N kuvvetler uygulanmıştır. Bu cisme etki eden net kuvvet hangi yöne kaç N'dur?

3. Bir cisme şekildeki kuvvetler uygulanmaktadır.

Bu cisme etki eden net kuvvet hangi yönde kaç N'dur?

Yandaki cisme etki eden bileşke kuvvet kaç N'dur?

Bu cismi dengeye getirecek kuvvet hangi yöne kaç N uygulanmalıdır?

Cisme şekildeki gibi 3 kuvvet etki etmektedir. Bu cisim üzerine etki eden bileşke kuvvet ise doğu yönünde 2 N'dur. Buna göre uygulanması gereken 4.kuvvet hangi yöne kaç N'dur?

Aşağıdaki cisme görülen kuvvetler uygulanmaktadır. Cismin dengede kalması için uygulanması gereken 4.kuvvet hangi yöne kaç N'dur?

7. Bir cisme doğu yönünde 4N, 6N ve batı yönünde 7N ile 8N kuvvetler uygulanmaktadır. Cisme etki eden net kuvvet batı yönünde 2N ise, uygulanan diğer kuvvet hangi yöne kaç N'dur?

8. Bir cisme kuzey yönünde 3N, 6N, 5N ve güney yönünde 7N ile 9N kuvvetler uygulanmaktadır. Cisme etki eden net kuvvet kuzey yönünde 5N ise, uygulanan diğer kuvvet hangi yöne kaç N'dur?

9. Bir cisme doğu yönünde 4N ve batı yönünde 7N ile 3N kuvvetler uygulanmaktadır. Cisme etki eden net kuvvet batı yönünde 8N ise, uygulanan diğer kuvvet hangi yöne kaç N'dur?

10. Bir cisme batı yönünde 8N, 6N ve doğu yönünde 7N ile 5N kuvvetler uygulanmaktadır. Cismin dengelenmiş kuvvetler etkisinde kalması için hangi yöne kaç N kuvvet uygulanmalıdır?

Aysel UYSAL KÖSE

Pdf Hali İçin: https://drive.google.com/file/d/1f6EDDtRuEq_yTfevz94bDavcGovHagPx/view?usp=sharing

Bileşke Kuvvet

Duran bir cismi hareket ettirebilen, hareket halindeki cismi durdurabilen, cismin hareket hızını, yönünü değiştirebilen, şeklini değiştirebilen, döndürebilen etkiye kuvvet denir. Kuvvet F harfi ile gösterilir. *Kuvvet birimi Newton(N)'dur. Kuvvetin büyüklüğü dinamometre ile ölçülür.

Kuvvetin özellikleri şunlardır:

*Uygulama noktası

*Yönü

*Doğrultusu

*Şiddeti(büyüklüğü)

Şekildeki kuvveti uygulama (başlangıç) noktası: A

Yönü: Batı Doğrultusu: Doğu- Batı

5N Şiddeti: 5N

Yön ve doğrultu ifadeleri karıştırılmaktadır. Doğrultu yatay ya da dikeyde olan yönler birlikteliği iken, yönler aşağıdaki gibidir.

Bileşke Kuvvet: İki ya da daha fazla kuvvetin yaptığı etkiyi tek başına yapabilen kuvvete bileşke(net) kuvvet denir.

Bileşke kuvvet için, aynı doğrultuda kuvvetler kullanılacaktır.

*Aynı yönlü kuvvetlerin bileşkesi hesaplanırken kuvvetler toplanır. Bileşke kuvvetin yönü kuvvetlerin yönü ile aynıdır.

Örnek: Bir cisme doğu yönünde 3N ve 5N'luk kuvvetler etki etmektedir. Bu cisme etki eden bileşke kuvvet kaç N'dur?

Bileşke kuvvet= 3+5=8N Yönü: Doğu

*Zıt yönlü kuvvetlerin bileşkesi hesaplanırken, büyük olan kuvvetten küçük olan kuvvet çıkarılır. Bileşke kuvvetin yönü büyük olan kuvvet yönündedir.

Örnek: Bir cisme doğru yönünde 5N, batı yönünde 12N kuvvet etki etmektedir. Bu cisme etki eden net kuvvet kaç N'dur?

Bileşke kuvvet= 12-5=7N Yönü= Büyük kuvvetin yönü olan batı yönüdür.

Dengelenmiş ve Dengelenmemiş Kuvvetler

Bir cisme etki eden net kuvvet sıfır ise, bu cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. Eğer bileşke kuvvet sıfırdan farklı ise dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir.

*Bir cisim üzerindeki net kuvvet sıfır ise, bu cisim ya hareketsizdir ya da sabit süratle hareketine devam eder.

*Ağaçta duran kuş

*Saatte 90km süratle giden araba

*Duvardaki pano

Bu örnekler dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedirler.

*Bir cismi dengelemek için gereken kuvvet ise, bileşke kuvvetin büyüklüğüne eşit ancak bileşke kuvvet ile zıt yönde olmalıdır.

Örnek: Bir cisme doğu yönünde 5N, batı yönünde 6N kuvvet etki etmektedir. Bu cismin dengelenmiş kuvvetler etkisinde kalması için uygulanması gereken 3.kuvvet kaç N olmalıdır?

Bileşke kuvvet=6-5=1 N batı yönünde

Dengeleyici kuvvet bileşke kuvvete eşit ve zıt yönde olmalı ise, dengeleyici kuvvet 1N ile doğu yönündedir.

Sistemler Testi

Aşağıdakilerden hangisi kimyasal sindirim örneğidir? *

A) Ekmeğin midemizde bulamaç haline getirilmesi

B) Ekmeğin tükürük sıvısında yapı taşına parçalanması

C) Ekmeğin dişler ile ufalanması

D) Ekmeğin ince bağırsaktan kana geçmesi

Aşağıdakilerden hangisi hareket yeteneği sınırlı eklemlere örnektir? *

A) Omur eklemleri

B) Kafatası eklemleri

C) Omuz eklemleri

D) Diz eklemleri

Kemik kadar sert olmayan, kemiklerin uç kısmını aşınmayı önleyen ve kemiğin boyca uzamasını sağlayan yapının adı nedir? *

A) Eklem

B) Kas

C) İskelet

D) Kıkırdak

Vücudumuzun en uzun kemiği hangisidir? *

A) Kaval

B) Baldır

C) Uyluk

D) Kürek

Hangisi iskelet sisteminin görevlerinden değildir? *

A) Kan hücreleri üretmek

B) Kalsiyum ve fosfor minerallerini depo etmek

C) Beyin ve bazı iç organlarımızı korumak

D) Sindirime yardımcı olmak

Hangisi çizgili kaslara ait bir özellik değildir? *

A) Kırmızı renkli ve çizgili yapıdadır.

B) İsteğimiz dışında çalışır.

C) Çabuk yorulur.

D) Bol çekirdeklidir.

Su, vitamin ve minerallerin kana geçtiği sindirim sistemi organı hangisidir? *

A) İnce Bağırsak

B) Anüs

C) Mide

D) Kalın Bağırsak

Karbonhidratların kimyasal olarak sindiriminin başladığı ve bittiği yerler hangi organlardır? *

A) Ağız- İnce bağırsak

B) Mide- İnce bağırsak

C) İnce bağırsak- İnce bağırsak

D) İnce bağırsak- Kalın bağırsak

Aşağıdaki hangi sıvı içerisinde enzim bulunmadığı için fiziksel sindirim yapar? *

A) Pankreas özsuyu

B) Tükürük

C) Safra

D) Mide özsuyu

Hem fiziksel hem de kimyasal sindirim yapılan sindirim sistemi organları hangileridir? *

A) Ağız, İnce bağırsak, kalın bağırsak

B) Mide, ince bağırsak, anüs

C) Yutak, Yemek borusu, Anüs

D) Ağız, mide, ince bağırsak

Aysel UYSAL KÖSE

GÜNEŞ SİSTEMİ VE GEZEGENLER

Merkezinde Güneş'in yer aldığı ve etrafında dolanan gezegenlerin, uyduların, kuyruklu yıldızların oluşturduğu sisteme Güneş Sistemi adı verilir.

Güneş, Dünyamıza en yakın olan, küre şeklinde ve orta büyüklükte bir yıldızdır. Dünya ile arasındaki mesafe yaklaşık 150.000.000 km kadardır. Isı ve ışık kaynağımız olan Güneş'ten ışınlar yaklaşık 8 dakikada bize ulaşır. Bu kadar çok uzak olduğu için olduğundan daha küçük görünür.

GEZEGENLER

Bir yıldızın etrafında dolanan katılaşmış gökcisimleridir.

Güneş sisteminde iç ve dış gezegen olmak üzere toplam sekiz gezegen bulunur. Bunların ilk dördü iç (karasal) gezegen, son dördü ise dış (gazsal) gezegendir.

Güneş'e yakınlıklarına göre sırası ile bu gezegenler; Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'dür. (24 Ağustos 2006 tarihinde Plüton cüce gezegen olarak sınıflandırılarak, diğer gezegenlerden ayrılmıştır.

İÇ (KARASAL) GEZEGENLER:

Merkür: Güneş'e yakınlık bakımından ilk, büyüklük bakımından ise son sıradadır. Halkası ve uydusu yoktur. Çok ince bir atmosferi vardır.

Venüs: Uydusu ve halkası yoktur. Atmosferindeki yoğun karbondioksit gazı nedeniyle Güneş ışınlarını fazla tutar. Bu nedenle en sıcak gezegendir. Büyüklüğü bakımından benzerlik gösterdiği için Dünya'nın ikizi olarak bilinen gezegen, Dünya'dan görülebildiği için Sabah Yıldızı ve Çoban yıldızı olarak da adlandırılır. diğer gezegenlerin aksine saat yönünde dönmektedir.

Dünya: Üzerinde yaşam olduğu bilinen tek gezegendir. Tek doğal uydusu Ay'dır. Halkası yoktur. 3/4'ü sularla kaplıdır.

Mars: İç gezegenlerin sonuncusu olan Mars görünüşü nedeniyle Kızıl Gezegen adını alır. Halkası olmayan bu gezegenin uyduları vardır. Üzerinde yaşam olabileceği tahmin edilmekte ve araştırmalar devam etmektedir.

DIŞ (GAZSAL) GEZEGENLER:

Jüpiter: Güneş sistemindeki en büyük gezegendir. çok sayıda uydusu bulunan gezegenin halkası da vardır.

Satürn: Halkaları en belirgin olan gezegendir. Uyduları vardır.

Uranüs: Yan yatmış varil gibi hareket eden Uranüs'ün, uyduları ve halkası bulunmaktadır.

Neptün: Güneş'e en uzak gezegen olan Neptün, Uranüs'ün ikizi olarak bilinir. Ayrıca en soğuk gezegendir. Halkası ve uyduları vardır.

UYDU: Gezegenlerin etrafında dolanan ve onlardan küçük olan gökcisimleridir.

Asteroit Kuşağı: İç gezegenlerin sonu ile dış gezegenlerin başlangıcı arasında yer alan, toz ve asteroitlerden oluşan bölgedir. Yani Mars ile Jüpiter arasında bulunur.

Aysel UYSAL KÖSE

Pdf Hali İçin: https://drive.google.com/file/d/18vRP5uz_wng90UhyPbpvfO0ADFCvxW5U/view?usp=sharing

GEZEGENLER TABLOSU

MERKÜR	VENÜS	DÜNYA	MARS	JÜPİTER	SATÜRN	URANÜS	NEPTÜN
İç gezegen	İç gezegen	İç gezegen	İç gezegen	Dış gezegen	Dış gezegen	Dış gezegen	Dış gezegen
Karasal gezegen	Karasal gezegen	Karasal gezegen	Karasal gezegen	Gazsal gezegen	Gazsal gezegen	Gazsal gezegen	Gazsal gezegen
Uydusu yok	Uydusu yok	Tek uydusu Ay	Uydusu var	En çok uydusu olan gezegen	Uydusu var	Uydusu var	Uydusu var
Halkası yok	Halkası yok	Halkası yok	Halkası yok	Halkası var	Halkası var	Halkası var	Halkası var
Dünyadan gözlenebilir	Dünyadan gözlenebilir		Dünyadan gözlenebilir	Dünyadan gözlenebilir	Dünyadan gözlenebilir	-	-
En küçük gezegen	Dünya’nın ikizi	Üzerinde yaşam olan tek gezegen	Kızıl gezegen	En büyük gezegen	Halkaları çok dikkat çekici	Yan yatmış varil gibi döner	Uranüs’ün ikizi
Saat yönünün tersine döner	Saat yönünde döner	Saat yönünün tersine döner	Saat yönünün tersine döner	Saat yönünün tersine döner	Saat yönünün tersine döner	Saat yönünde döner	Saat yönünün tersine döner

Pdf Hali İçin: https://drive.google.com/file/d/1EieLoqDH3V82PS0BAWBoTE1TOTp65sux/view?usp=sharing

SÜRAT PROBLEMLERİ

Aysel UYSAL KÖSE

Pdf Hali İçin https://drive.google.com/file/d/1qoxIZtZOqD7fbrp9GTkBHCcdQb1A9uIQ/view?usp=sharing

Madde: Kütlesi ve hacmi olan tanecikli yapıdaki her şeye madde denir.

Hacim: Maddenin uzayda kapladığı alandır.

Kütle: Değişmeyen madde miktarıdır.

Madde; katı, sıvı ve gaz olmak üzere 3 halde bulunur.

Katı: Tanecikleri arasında boşluk yok denecek kadar azdır. Yani katı tanecikleri birbirine çok fazla çekim kuvveti uygular. Maddenin en düzenli halidir. Şekli ve hacmi bellidir. Sıkıştırılamazlar. Katı tanecikleri bulundukları yerde sadece titreşim hareketi yaparlar.

Sıvı: Tanecikleri arası çok az boşluk bulunur. Bu nedenle çok az sıkıştırılsalar da sıkıştırılamaz kabul edilirler. Bulundukları kabın şeklini alırlar. Hacimleri bellidir. Sıvı tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yaparlar. Öteleme hareketi nedeniyle tanecikler birbirini üzerinden akma özelliğine sahiptir.

Gaz: Tanecikleri arası çekim kuvveti çok az olduğu için, tanecikler arası boşluk çok fazladır. Bu boşluklar doldurulabileceği için, gazlar sıkıştırılabilir. Şekil ve hacimleri belli değildir. Maddenin en düzensiz halidir. Gaz tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yaparlar. öteleme hareketinden dolayı gazlar da akışkandırlar.

HAL DEĞİŞİMİ: Maddenin ısı etkisiyle bir halden başka bir hale geçmesine denir.

1:SÜBLİMLEŞME

2: ERİME

3: BUHARLAŞMA

4: DONMA

5: YOĞUŞMA(YOĞUNLAŞMA)

6: KIRAĞILAŞMA(GERİ SÜBLİMLEŞME)

Erime: Maddenin katı halden ısı alarak sıvı hale geçmesine denir.

Donma: Maddenin ısı vererek sıvı halden katı hale geçmesine denir.

Buharlaşma: Maddenin ısı alarak sıvı halden gaz haline geçmesidir.

Yoğuşma(yoğunlaşma): Maddenin ısı vererek gaz halden sıvı hale geçmesine denir.

Süblimleşme: Maddenin ısı alarak katı halden direk gaz hale geçmesine denir.

Kırağılaşma: Maddenin ısı vererek gaz halden direk katı hale geçmesine denir.

Isı alan olaylar: Erime- Buharlaşma- Süblimleşme

Bu olaylar sonucu madde düzenli halinden düzensiz hale geçer. Tanecikler arası boşluklar artar. Tanecikler arası çekim kuvveti azalır. Sıcaklık artışından dolayı taneciklerin enerjisi artar bu nedenle de taneciklerin hareketleri hızlanır.

Isı veren olaylar: Donma- Yoğuşma- Kırağılaşma

Bu olaylar sonucu madde taneciklerinin düzeni artar. Tanecikler arası çekim kuvveti artar. Bu nedenle de tanecikler arası boşluklar azalır. Sıcaklık azaldığı için, taneciklerin enerjisi azalır bu nedenle de taneciklerin hareketleri yavaşlar.

6. SINIF

SÜRAT PROBLEMLERİ

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Güneş, Dünya ve Ay

İzleyiciler

Kötüye Kullanım Bildir