Duran bir cismi hareket ettirebilen, hareket halindeki cismi durdurabilen, cismin hızını arttırıp azaltabilen, hareket yönünü ve cismin şeklini değiştirebilen etkiye kuvvet adı verilir. Kuvvet F harfi le gösterilir. Kuvvet birimi Newton olup N harfi ile ifade edilir.
Bir kuvvet doğrultusunda yer değiştiriliyorsa fiziksel anlamda iş yapılıyor demektir. Yani iş kuvvete ve cismin aldığı yola bağlıdır. Kuvvet ile alınan yol aynı doğrultuda olmalıdır. Kuvvet ve yol birbirine dik ise, o cisim fiziksel anlamda iş yapmış sayılmaz.
İş yapılabilmesi için; kuvvet uygulanmalı. Kuvvet ile alınan yol aynı doğrultuda olmalı ve cisim yer değiştirmelidir.
Şekildeki cisme etki eden F1 kuvveti , hareket yönüne dik olduğu için iş yapmaz.
El arabası ile yük taşınırken, bisikleti sürerken, topu ittirirken, topu havaya atarken, bebek arabasını çekerken kuvvet doğrultusunda hareket olduğu için iş yapılır.
Sabit süratle hareket ederken, halteri havada tutarken, çantayı sallamadan düz yolda yürürken fiziksel anlamda iş yapılmaz.
Kuvvet birimi Newton(N) , yer değiştirme birimi metre(m) alındığında, iş birimi N.m'den dolayı joule(j) olarak bulunur.
Enerji: İş yapabilme yeteneğine enerji adı verilir. Enerji birimi de joule(j) ya da kalori(cal)dir.
Enerji çeşidi çok fazla olmakla birlikte dersimizde mekanik enerjiden bahsedilecektir. Mekanik enerji kinetik ve potansiyel enerji toplamıdır.
Kinetik Enerji: Hareket halindeki cisimlerin sahip olduğu enerjidir. Sürat ve cismin kütlesi kinetik enerjiyi etkiler.
*Aynı süratte hareket eden iki araçtan kütlesi büyük olanın kinetik enerjisi daha fazladır.
*Aynı kütlede olan iki araçtan süratli fazla olanın kinetik enerjisi daha fazladır.
*Kinetik enerjileri eşit olan araçlardan süratli fazla olanın kütlesi küçüktür. Enerjileri eşit iken kütle ve sürat ters orantılıdır.
Potansiyel Enerji: Cisimlerin konumlarından ya da esnekliklerinden dolayı sahip oldukları enerjidir. Çekim potansiyel ve esneklik potansiyel enerjiden bahsedilir.
Çekim Potansiyel Enerji: Cisimlerin konumlarından dolayı sahip oldukları enerjidir. Yerden yüksekliğe ve cismin ağırlığına bağlıdır. Yükseklik arttıkça ve ağırlık arttıkça çekim potansiyel enerji artar.
Özdeş cisimlerden yerden daha yüksekte olanın çekim potansiyel enerjisi daha fazladır.
Aynı yükseklikten bırakılan cisimlerden kütlesi fazla olanın çekim potansiyel enerjisi daha fazladır.
Esneklik Potansiyel Enerji: Esnek cisimlerin gerilme ya da sıkıştırılma durumlarında sahip oldukları enerjidir. Esnek cismin yapıldığı maddeye, sıkıştırılma ve gerilme miktarına bağlıdır.
Enerji dönüşümü: Cisimlerin sahip olduğu enerji türünün değişmesine enerji dönüşümü denir. Cismin sahip olduğu enerji türü değişse bile toplam enerji yani mekanik enerji değişmez.
Yukarı doğru atılan bir topun sürati giderek azalır. Bu nedenle kinetik enerjisi azalır. Sürati azalan bu topun yerden yüksekliği ise giderek artar. Böylece çekim potansiyel enerjisi artar. Yani kinetik enerji çekim potansiyel enerjisine dönüşmüş olur.
 |
| A |
B
A noktasından B noktasına gelen topun kinetik enerjisi azalırken, çekim potansiyel enerjisi artar. Yani kinetik enerji çekim potansiyel enerjiye dönüşür. Enerji toplamı yani mekanik enerji ise değişmez.
Aysel UYSAL KÖSE
Pdf Hali İçin: https://drive.google.com/file/d/1NlWNbTOUKHBuZcxd9QUa59nYggpcTNJs/view?usp=sharing
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder