Gezegenlerin Özellikleri

 

GEZEGENLER TABLOSU

MERKÜR	VENÜS	DÜNYA	MARS	JÜPİTER	SATÜRN	URANÜS	NEPTÜN
İç gezegen	İç gezegen	İç gezegen	İç gezegen	Dış gezegen	Dış gezegen	Dış gezegen	Dış gezegen
Karasal gezegen	Karasal gezegen	Karasal gezegen	Karasal gezegen	Gazsal gezegen	Gazsal gezegen	Gazsal gezegen	Gazsal gezegen
Uydusu yok	Uydusu yok	Tek uydusu Ay	Uydusu var	En çok uydusu olan gezegen	Uydusu var	Uydusu var	Uydusu var
Halkası yok	Halkası yok	Halkası yok	Halkası yok	Halkası var	Halkası var	Halkası var	Halkası var
Dünyadan gözlenebilir	Dünyadan gözlenebilir		Dünyadan gözlenebilir	Dünyadan gözlenebilir	Dünyadan gözlenebilir	-	-
En küçük gezegen	Dünya’nın ikizi	Üzerinde yaşam olan tek gezegen	Kızıl gezegen	En büyük gezegen	Halkaları çok dikkat çekici	Yan yatmış varil gibi döner	Uranüs’ün ikizi
Saat yönünün tersine döner	Saat yönünde döner	Saat yönünün tersine döner	Saat yönünün tersine döner	Saat yönünün tersine döner	Saat yönünün tersine döner	Saat yönünde döner	Saat yönünün tersine döner

 

 

 

KATI BASINCI

Cisimler ağırlıklarından dolayı bulundukları yüzeye basınç uygularlar. Birim yüzeye etki eden dik kuvvete basınç denir. Katıların basıncı cismin ağırlığına ve temas ettiği yüzey alanına bağlıdır. 

Kuvvet (ağırlık) birimi Newton, yüzey alan birimi m² iken; basınç birimi pascal (Pa) olarak elde edilir. 

@Ağırlık(basınç kuvveti) arttıkça basınç artar. 

Ayakkabı numarası aynı olan iki kişiden biri 60N, diğer 90N ise birim yüzeye 90N ağırlık daha fazla etki eder. Bu nedenle 90N’luk kişinin yere yaptığı basınç daha fazladır.

Her biri özdeş küplerle, aşağıdaki gibi iki düzenek hazırlanmıştır.

1.Düzenek                               2.Düzenek             

2.düzenekte küp sayısı arttığı için, ağırlık artmıştır. Temas yüzeyi ise iki düzenekte de değişmediği için, ağırlığın fazla olduğu 2.düzenekte basınç daha fazla olacaktır.

@Yüzey alanı arttıkça basınç azalır.

Aynı ağırlıktaki iki kişinin biri tek ayak üzerinde diğeri çift ayak üzerinde kumda durursa, yüzey alanı azaldığı için tek ayak üzerindeki kişi kuma daha çok basınç uygular ve daha çok batar. 

Özdeş küplerle aşağıdaki gibi iki düzenek hazırlanmıştır.

1.Düzenek                               2.Düzenek      

Aynı ağırlıktaki küplerden 2.düzenekteki küpün yere temas eden yüzeyi daha küçüktür. Bu nedenle, yüzey alanı küçük olan 2.düzenekte basınç daha fazladır.

Meyve keserken bıçağın sivri ucunun kullanılması, daha rahat odun parçalayabilmek için baltaların ucunun sivri yapılması, temas yüzeyinin azaldığında basıncın arttığı durumlara örneklerdir. 

Traktörlerin tekerleklerinin diğer araçlara nazaran daha büyük olması, tankların paletli olması, kar ayakkabılarının geniş tabanlı olması ise temas yüzeyinin arttığında basıncın azaldığı durumlara örneklerdir. 

&Katılar basınç kuvvetini aynen iletirken, basınç yüzey alanına ters orantılı olacak şekilde değişir.

& Homojen cisimleri yatay konumda kesersek, ağırlık azalıp yüzey alanı değişmeyeceği için basınç azalır. Dikey kesildiğinde ise, hem ağırlık hem de yüzey alanı aynı oranda azalacağı için basınç değişmez.

Basınç azalır.                                                             Basınç değişmez.

                                                                                Aysel UYSAL KÖSE

Canlılar

 Canlıların benzer ve farklı özelliklerine göre gruplara ayrılmasına sınıflandırma adı verilir. Yapılan sınıflandırma, canlı varlıkları inceleme kolaylığı sağlamaktadır.  Bilim insanları incelemeleri sonucu canlıları mikroskobik canlılar, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar olmak üzere 4 ana sınıfa ayırmışlardır.

1.Mikroskobik Canlılar: Gözle görülemeyen ancak mikroskop yardımıyla gözlenebilen canlılardır. En basit yapıda olanları bakterilerdir. Bakterilerin dışında amip, öglena ve paramesyum(terliksi hayvan) mikroskopla gözlenebilecek kadar küçük boyuta sahip canlılardır. 

    

Sütten peynir ve yoğurt yapımında kullanılan bakteriler yararlı bakterilerdir. Bunun dışında topraktaki ölü atıkları ayrıştırarak toprağı zenginleştirmek, üzümden sirke yapılmasını sağlamak, bağırsaklarımızda K vitamini üretmek yararlı bakteriler tarafından gerçekleştirilir. 

Vücudumuza her yoldan girebilen mikroskobik canlılar; verem, grip, zatürre gibi hastalıklara, dişlerin çürümesine de yol açarlar. Bu zararlarının dışında açıkta kalan besinlerin bozulmasına da neden olurlar. 

Mikroskobik canlılar hava, su toprak ve diğer canlıların üzerinde yaşayabilirler. 

2. Mantarlar: Mantarlar bitkilerden farklı bir sınıftadır. Çünkü mantarlar kendi besinlerini üretemeyen yani fotosentez yapamayan basit yapılı canlılardır. Mantarlar nemli yerlerde, çoğunlukla ormanlarda, çeşitli yiyeceklerin üzerinde yaşarlar. Uygun sıcaklık, nem ve hava mantarların çoğalması için uygun şartlardır.

Kendi içlerinde mantarlar dört grupta incelenir:

1.Küf Mantarları: Açıkta kalan besinlerin üzerinde grimsi yeşilimsi oluşan tabakaya küf denir. Buna neden olan mantarlar küf mantarlarıdır. Mikroskop ile gözlenebilirler.

**Peynir küfünden penisilin adında antibiyotik üretilmiştir.

2.Maya Mantarları: Hamurun mayalanması ile ekmeğin yapımında kullanılan mantarlardır. Mikroskop ile gözlenebilirler. Uygun şartlarda çoğalan maya mantarlarının solunumu sonucu açığa çıkan gaz hamurun kabarmasını sağlar.

3.Parazit (hastalık yapan) Mantarlar: Saç kıran, sakal kıran, el ve ayaklarda kaşıntıya neden olan mantar ve genellikle bebeklerin ağızlarında oluşan pamukçuk hastalığı mantarların yol açtığı hastalıklardandır. Bulaşma ihtimali olduğu için kişisel eşyalarımızı başkaları ile paylaşmamalıyız. 

4.Şapkalı Mantarlar: Bitkilere benzeyen, gerçek olmayan kökleri ile toprağa bağlı olan ancak besin üretemeyen mantarlardır. Doğada bir çok şapkalı mantar çeşidi bulunmaktadır. Zehirli olabileceği ihtimaline karşın, doğada rastgele alınan mantarlar tüketilmemelidir. İnsanlar tarafından yetiştirilen, E vitamini ve protein açısından zengin olan kültür mantarları tüketilmelidir.