Sıvılar da ağırlıklarından dolayı bulundukları yüzeylere
basınç uygularlar. Katılar basınç kuvvetini iletirken, sıvılar akışkan olduklarından dolayı üzerine etki
eden basıncı her yöne eşit büyüklükte iletirler.
Sıvıların basıncı sıvının cinsine yani yoğunluğuna ve sıvının derinliğine bağlıdır. Yoğunluk arttıkça sıvı basıncı artar. Derinlik arttıkça da sıvı basıncı artar.
P=h.d.g (g=Dünya üzerindeki noktalarda fazla değişime uğramadığı için ihmal edilmektedir.)
Aynı derinlikteki sıvılardan yoğun olanın uyguladığı sıvı basıncı, diğerinden daha büyüktür.
1.kaptaki A sıvısının yoğunluğu büyük olduğu için, bu kaptaki sıvı basıncı daha fazladır.
Aynı yoğunluktaki sıvılardan derinliği fazla olanın yaptığı sıvı basıncı da diğerinden daha fazladır.
İlk kaptaki d yoğunluklu sıvının derinliği fazla olduğu için P1 basıncı daha büyüktür.
Derinlik arttıkça sıvı basıncı artacağı için, farklı derinliklerdeki deliklerden sıvıların fışkırma mesafesi değişir. En alttaki sıvı daha uzağa fışkırır.
Sıvı basıncı sıvının konulduğu kabın şekline ve sıvı miktarına bağlı değildir.
Derinlik ve yoğunluk aynı olduğu için, kapların şekli basıncı etkilemez. Kaplardaki sıvıların uyguladığı basınçlar birbirine eşittir.
Sıvılar sıkıştırılamayan akışkanlardır. Kapalı kaplardaki sıvılar üzerine basınç uygulandığında, sıvılar bunu her yöne eşit olarak iletirler. Bu prensibe Pascal Prensibi denilmektedir. bu prensiple çalışan birçok araç vardır. Hidrolik liftler, berber koltukları, itfaiye merdivenleri, kamyon damperleri örnek olarak verilebilir.
Şekildeki gibi bileşik kaplara konulan sıvıların derinlikleri her kolda birbirine eşittir.
Su depoları bileşik kaplara benzerlik göstermektedir. Su deposundan yukarıda bulunan yerlere, suyun ulaşması için ek motor gereklidir.
Ek motor gereklidir.
Gaz Basıncı
Diğer akışkan olan gazların basıncı açık hava ve kapalı kaplardaki gaz basıncı olarak ele alınır.
Atmosferin içindeki varlıklara uygulamış olduğu basınca açık hava basıncı(atmosfer basıncı) denir. Açık hava basıncını ölçen aletlere barometre adı verilir.
Açık hava basıncını ilk kez gözlemleyen bilim insanı Toriçelli'dir. Deniz seviyesinde 0° C sıcaklıkta civa kullanarak ölçüm yapan Toriçelli, civa doldurduğu kaba civa dolu olan uzun cam boruyu ters çevirerek daldırmıştır. Civanın cam boruda kaldığı seviyeyi ölçmüş ve 76 cm bulmuştur. Yani deniz seviyesinde 0° C sıcaklıkta açık hava basıncı 76 cmHg olarak ölçülmüştür. Toriçelli deneyinde civadan daha az yoğun olan su kullansaydı, elindeki cam borunun boyu 10,5 metre kadar olmalıydı.
hciva.dciva= hsu.dsu
76 x 13,6= hsu x 1
hsu=1033,6 cm =10,336 m
Açık hava basıncı deniz seviyesinden yukarılara doğru çıkıldıkça azalır. Bu nedenle barometredeki civa seviyesi de azalır.
Yükselen balon yukarılara çıktıkça atmosfer basıncı azalacağı için, balonu dengede tutan iç basınç da azalır. Balonun iç basıncının azalması için hacminin genişlemesi gerekir. Bu nedenle gittikçe genişleyen balon bir süre sonra patlar.
Açık hava basıncını anlayabileceğimiz örneklerden bazıları şunlardır:
Bir bardağın içine su koyduğumuzda ve kağıtla kapatıp ters çevirdiğimizde suyun dökülmediğini görürüz. Bunun sebebi açık hava basıncının varlığıdır.
Bir cam şişenin içindeki havayı ateş yardımıyla tüketirsek, cam şişe içindeki basıncı sıfırlarız. Bu şişenin ağız kısmına gaz girişi olmadan haşlanmış yumurta bırakırsak, açık hava basıncının büyüklüğü nedeniyle yumurta şişe içerisine düşer.
Magdeburg küreleri birbirine birleştirilir, aradaki hava vakumlanarak boşaltılırsa, küreleri birbirinden ayırmak çok zor olur. Çünkü dışarıdan kürelere açık hava basıncı etki eder.
Kapalı kaplardaki gaz tanecikleri birbirine çarpıştıklarından dolayı kabın her tarafında eşit şekilde basınç uygularlar. Kapalı kaplardaki gaz basıncını ölçen aletlere manometre adı verilir.
Kapalı kaplardaki gaz basıncı, gazın miktarına, sıcaklığına ve hacmine bağlıdır. Gaz miktarı ve sıcaklığı arttıkça gaz basıncı artar. Gazın kapladığı hacim azaldığında da taneciklerin çarpışması artacağı için gaz basıncı artar.
Aysel UYSAL KÖSE
Pdf Hali İçin:https://drive.google.com/file/d/1eea7bWAjW8wSEIHrLIDjhlgtiYQSe7tl/view?usp=sharing
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder