MADDE VE ISI

Madde: Kütlesi ve hacmi olan tanecikli yapıdaki her şeye madde denir.

Hacim: Maddenin uzayda kapladığı alandır.

Kütle: Değişmeyen madde miktarıdır.

 

Madde; katı, sıvı ve gaz olmak üzere 3 halde bulunur.

 

Katı: Tanecikleri arasında boşluk yok denecek kadar azdır. Yani katı tanecikleri birbirine çok fazla çekim kuvveti uygular. Maddenin en düzenli halidir. Şekli ve hacmi bellidir. Sıkıştırılamazlar. Katı tanecikleri bulundukları yerde sadece titreşim hareketi yaparlar. 

Sıvı: Tanecikleri arası çok az boşluk bulunur. Bu nedenle çok az sıkıştırılsalar da sıkıştırılamaz kabul edilirler. Bulundukları kabın şeklini alırlar. Hacimleri bellidir. Sıvı tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yaparlar. Öteleme hareketi nedeniyle tanecikler birbirini üzerinden akma özelliğine sahiptir. 

Gaz: Tanecikleri arası çekim kuvveti çok az olduğu için, tanecikler arası boşluk çok fazladır. Bu boşluklar doldurulabileceği için, gazlar sıkıştırılabilir. Şekil ve hacimleri belli değildir. Maddenin en düzensiz halidir. Gaz tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yaparlar. öteleme hareketinden dolayı gazlar da akışkandırlar.

 

 HAL DEĞİŞİMİ: Maddenin ısı etkisiyle bir halden başka bir hale geçmesine denir.

 

                  

            1:SÜBLİMLEŞME

2: ERİME

3: BUHARLAŞMA

4: DONMA

5: YOĞUŞMA(YOĞUNLAŞMA)

6: KIRAĞILAŞMA(GERİ SÜBLİMLEŞME)

  

Erime: Maddenin katı halden ısı alarak sıvı hale geçmesine denir.

Donma: Maddenin ısı vererek sıvı halden katı hale geçmesine denir.

Buharlaşma: Maddenin ısı alarak sıvı halden gaz haline geçmesidir.

Yoğuşma(yoğunlaşma): Maddenin ısı vererek gaz halden sıvı hale geçmesine denir.

Süblimleşme: Maddenin ısı alarak katı halden direk gaz hale geçmesine denir.

Kırağılaşma: Maddenin ısı vererek gaz halden direk katı hale geçmesine denir.

 

Isı alan olaylar: Erime- Buharlaşma- Süblimleşme

Bu olaylar sonucu madde düzenli halinden düzensiz hale geçer. Tanecikler arası boşluklar artar. Tanecikler arası çekim kuvveti azalır. Sıcaklık artışından dolayı taneciklerin enerjisi artar bu nedenle de taneciklerin hareketleri hızlanır.

Isı veren olaylar: Donma- Yoğuşma- Kırağılaşma

Bu olaylar sonucu madde taneciklerinin düzeni artar. Tanecikler arası çekim kuvveti artar. Bu nedenle de tanecikler arası boşluklar azalır.  Sıcaklık azaldığı için, taneciklerin enerjisi azalır bu nedenle de taneciklerin hareketleri yavaşlar. 

                                             Aysel UYSAL KÖSE

MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ

Saf maddeleri birbirinden ayırmaya yarayan özelliklere ayırt edici özellikler denir. Erime noktası, donma noktası ve kaynama noktası ayırt edici özelliklerdendir.

Erime Noktası: Saf bir katı maddenin erimeye başladığı sıcaklık değerine erime noktası ya da erime sıcaklığı adı verilir.  Saf katı maddelerin erimesi sırasında sıcaklık sabit kalır, değişmez. Çünkü alınan ısı katının sıvı hale geçmesi için kullanılır. Saf katı maddeler için ayırt edici özelliktir. 

Donma Noktası: Saf bir sıvının donmaya başladığı sıcaklık değerine donma noktası ya da donma sıcaklığı adı verilir. Saf sıvılar için ayırt edici bir özellik olup, donma sırasında sıcaklık değişmez yani donma tamamlanana kadar sıcaklık sabit kalır.

*Saf bir maddenin katı ve sıvı hali için, erime ve donma noktaları birbirine eşittir.

Kaynama Noktası: Saf bir sıvının kaynamaya başladığı sıcaklık değerine kaynama noktası ya da kaynama sıcaklığı denir. Saf sıvılar için ayırt edici bir özelliktir. Kaynama tamamlanıncaya kadar sıcaklık değeri değişmez.

Ayırt edici özellikler grafiklerden ya da sıcaklık zaman tablolarından anlaşılabilir.

Sıcaklık-zaman tablosundaki verilenlere göre sıcaklık-zaman grafiğini çizebiliriz.

Sıcaklık (°C)	0	20	20	55	55
Zaman (dk)	0	2	6	9	15

Grafiğe ve tabloya göre, yukarıdaki madde 20°C ve 55°C sıcaklıklarında hal değiştirmiştir. Isınan bu madde 2 kez hal değiştirdiği için, başlangıçta kesinlikle katı haldedir.

Bu maddenin erime noktası 20°C, kaynama noktası ise 55°C'dir.  

Yukarıda verilen grafiğe göre; ısı alan bu madde katı halde ise, erime noktası 60°C; sıvı halde ise kaynama noktası 60°C'dir. 4-6 dakikaları arasında madde hal değiştirmiştir. 

Aşağıda saf buzun hal değişim grafiği verilmiştir. Bu grafiğe göre;

I aralığında madde katı haldedir.

II aralığında yani erime noktasında madde hem katı hem sıvı halde bulunur.

III aralığında erime sona ermiş ve madde tamamen sıvı hale geçmiştir.

IV aralığında kaynama noktasında bulunan madde hem sıvı hem de gaz halini birlikte göstermektedir.

V aralığında ise, kaynama sona ermiş ve madde tamamen gaz haline geçmiştir.

Buz tüm zaman dilimlerinde ısı almaktadır. Ancak II ve IV aralıklarında hal değiştirdiği için, maddenin sıcaklığı değişmemektedir. 

Saf buzun erime noktası: 0 °C

Saf suyun kaynama noktası: 100 °C'dir.

Su buharının soğuma grafiği de aşağıda görülmektedir.

Bu grafikteki su buharı için yoğuşma noktası 100 °C, suyun donma noktası ise 0°C'dir.  Gaz halde başlayan madde ısı kaybederek yani soğuyarak katı hale geçmiştir. 

                                                                    Aysel UYSAL KÖSE

5.SINIF HAL DEĞİŞİM ONLİNE TEST

5.Sınıf Hal Değişim Online Test

https://forms.gle/Txo6Btprb68JfX21A